Việc lập di chúc là hành vi pháp lý thể hiện ý chí của một người nhằm chuyển giao tài sản của mình cho người khác sau khi qua đời. Tuy nhiên, để di chúc có giá trị pháp lý, cần đảm bảo điều kiện hợp lệ về chủ thể, nội dung, hình thức và hồ sơ đầy đủ.
1. Khái niệm về di chúc
Theo Điều 624 Bộ luật Dân sự 2015:
Di chúc là sự thể hiện ý chí của cá nhân nhằm chuyển tài sản của mình cho người khác sau khi chết.
Di chúc là căn cứ pháp lý để chia tài sản khi không có sự thỏa thuận hoặc xảy ra tranh chấp trong quá trình phân chia di sản thừa kế.
2. Các hình thức di chúc theo quy định
Theo Bộ luật Dân sự 2015, di chúc được lập dưới 2 hình thức chính:
a. Di chúc bằng văn bản
- Di chúc bằng văn bản không có người làm chứng.
- Di chúc bằng văn bản có người làm chứng.
- Di chúc bằng văn bản có công chứng.
- Di chúc bằng văn bản có chứng thực.
b. Di chúc miệng
- Trường hợp tính mạng một người bị cái chết đe dọa và không thể lập di chúc bằng văn bản thì có thể lập di chúc miệng.
- Sau 03 tháng, kể từ thời điểm di chúc miệng mà người lập di chúc còn sống, minh mẫn, sáng suốt thì di chúc miệng mặc nhiên bị hủy bỏ.
3. Điều kiện để di chúc hợp pháp
Căn cứ Điều 630 Bộ luật Dân sự 2015, một bản di chúc hợp pháp cần đảm bảo:
- a) Người lập di chúc minh mẫn, sáng suốt trong khi lập di chúc; không bị lừa dối, đe dọa, cưỡng ép;
- b) Nội dung của di chúc không vi phạm điều cấm của luật, không trái đạo đức xã hội; hình thức di chúc không trái quy định của luật.
- Lưu ý:
– Di chúc của người từ đủ mười lăm tuổi đến chưa đủ mười tám tuổi phải được lập thành văn bản và phải được cha, mẹ hoặc người giám hộ đồng ý về việc lập di chúc.
– Di chúc của người bị hạn chế về thể chất hoặc của người không biết chữ phải được người làm chứng lập thành văn bản và có công chứng hoặc chứng thực.
– Di chúc miệng được coi là hợp pháp nếu người di chúc miệng thể hiện ý chí cuối cùng của mình trước mặt ít nhất hai người làm chứng và ngay sau khi người di chúc miệng thể hiện ý chí cuối cùng, người làm chứng ghi chép lại, cùng ký tên hoặc điểm chỉ. Trong thời hạn 05 ngày làm việc, kể từ ngày người di chúc miệng thể hiện ý chí cuối cùng thì di chúc phải được công chứng viên hoặc cơ quan có thẩm quyền chứng thực xác nhận chữ ký hoặc điểm chỉ của người làm chứng.
4. Hồ sơ lập di chúc cần chuẩn bị
Khi thực hiện việc lập di chúc (đặc biệt là lập di chúc có công chứng), người lập di chúc cần chuẩn bị những tài liệu sau:
a. Giấy tờ cá nhân của người lập di chúc
- Căn cước/Căn cước công dân.
- Giấy tờ chứng minh mối quan hệ với người thừa kế (trong một số trường hợp).
b. Giấy tờ liên quan đến tài sản
- Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất/ giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, quyền sở hữu tài sản gắn liền với đất/ giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, quyền sở hữu nhà ở tài sản khác gắn liền với đất
- Giấy đăng ký xe, sổ tiết kiệm, cổ phiếu hoặc các loại tài sản khác nếu có.
- Tài liệu chứng minh quyền sở hữu hợp pháp với các tài sản còn tranh chấp hoặc đang trong thời gian vay, thế chấp.
c. Thông tin người được hưởng di sản
- Căn cước/Căn cước công dân.
- Mối quan hệ với người lập di chúc.
d. Nội dung dự kiến di chúc
- Dự định chia tài sản cho ai, tỷ lệ ra sao.
- Quy định rõ thời điểm, điều kiện hưởng di sản nếu có yêu cầu cụ thể.
e. Giấy tờ khác (trong một số trường hợp)
- Giấy xác nhận tình trạng sức khỏe (nếu người lập di chúc cao tuổi hoặc có tiền sử bệnh lý).
- Giấy xác nhận tình trạng hôn nhân nếu có yêu cầu chứng minh tài sản riêng.
5. Lập di chúc ở đâu?
Người dân có thể lựa chọn một trong hai hình thức sau để lập di chúc:
- Lập di chúc có công chứng tại Văn phòng công chứng.
- Lập di chúc và yêu cầu chứng thực chữ ký tại Ủy ban nhân dân cấp xã/phường.
Việc lập di chúc tại Văn phòng công chứng thường được khuyến nghị do có sự kiểm tra chặt chẽ về năng lực hành vi, tư vấn rõ ràng nội dung và đảm bảo lưu trữ bảo mật an toàn.
6. Lưu ý khi lập di chúc
- Di chúc có thể sửa đổi, bổ sung hoặc hủy bỏ bất cứ lúc nào, miễn là người lập di chúc còn sống và có năng lực hành vi dân sự.
- Di chúc chỉ phát sinh hiệu lực khi người lập di chúc chết.
- Di chúc không rõ ràng, không đầy đủ, mâu thuẫn nội dung hoặc có dấu hiệu bị ép buộc có thể bị tuyên vô hiệu.
- Trong trường hợp không có di chúc hoặc di chúc bị vô hiệu thì di sản sẽ được chia theo hàng thừa kế pháp luật (theo Điều 651 Bộ luật Dân sự 2015).
7. Tư vấn lập di chúc tại Văn phòng Công chứng Bùi Phơn
Văn phòng Công chứng Bùi Phơn hỗ trợ lập di chúc với quy trình nhanh gọn, bảo mật, đảm bảo an toàn pháp lý và hạn chế tối đa tranh chấp sau này. Dịch vụ gồm:
- Tư vấn nội dung, hình thức, thủ tục lập di chúc đúng quy định.
- Soạn thảo di chúc theo yêu cầu cá nhân.
- Lưu trữ và bảo quản di chúc nếu có nhu cầu.
- Công chứng hoặc chứng thực bản di chúc theo đúng quy trình.
Bài viết được thực hiện: 18/07/2025
